142. 1. խումբ — սահմանել , հաստատել , որոշել , կարգել 2. խումբ — հափշտակել , խլել , կորզել , պոկել , պատառոտել , շորթել , գողանալ 3. խումբ — շռայլել , վատնել , քամուն տալ , ծախսել 4. խումբ — հոշոտել , բզկտել , ծվատել , բզբզել 5. խումբ — թեքվել , կքվել , խոնարհվել , իջնել , ճկվել , կռանալ , ծռվել
143. Այս առավոտ ես ջերմություն ունեի, և որպեսզի վատ չզգաի մայրիկս ինձ դեղ տվեց: Դպրոցում նստած երազում էի Սևան գնալ, և որպեսզի չտխրեի գրիչով ծով նկարեցի: Ոտքս կոտրել էի, և որպեսզի շատ չցավար ցավազրկող խմեցի:
Որպես ծնունդիս առիթ, որոշեցի բոլոր փողերս ծաղսեմ: Այս տանը, որպես կանոն չի կարելի աղտոտել: Երբ հյուրեր են գալիս ես, որպես շնորհքով մարդ հյուրասիրում եմ նրանց մրգեր:
144. Ճաշելուց հետո միանգամից մրցերու են մյուս թմերը։ Եկել եմ Ձեր տունը հայտնելու նորությունը։ Զգալով սիրտը տեսնում է:
145. Դեռևս հեռու անցյալում մարդիկ նկատել են, որ կաղնին մյուս ծառատեսակներից ավելի հաճախ է խփվում կայ- ծակից: Կայծակի ժամանակ և անձրևից պաշտպանվելու համար ապաստարան փնտրելիս պետք է հեռանալ կաղնուց: Կանաչապատելը փրկում է քաղաքաբնակներին. օդում եղած փոշու ու գազի մեծագույն մասը ծառերի, թփերի, խոտի վրա է նստում։ Փայտանյութից գրեթե քսան հազար արտադրատեսակ են ստանում:
Մենդելի երկրորդ օրենքը • Ճեղքավորման օրենք — առաջին սերնդի երկու հոտերոզիգոտ առանձնյակների խաչասերումից հետո՝ երկրորդ սերնդում նկատվում է հատկանիշի ճեղքավորում որոշակի թվային հարաբերությամբ ըստ ֆենոտիպի 3։1 և ըստ գենետիպի 1։2։1։
Դոմինանտը ունի նաև հակադիր ձև, որի մասին ասվում է, որ այն գտնվում է ոչ լրիվ դոմինատության վիճակում։ Երբ խաչասերում են անդալուզիական հավերի սև և սպիտակ մաքուր գծերը, հիբրիդների առաջին սերնդում ծնվում են մոխրագույն գունավորմամբ ճտեր։
Ասյպիսով ոչ լրիվ դոմինանտության ժամանակ հիբրիդների առաջին սերնդում ստացվում են միջանկյալ հատկանիշներով առանձնյակներ։
Բացի կամայական պայմաններից, դոմինանտը ունի նաև բնույթ, որը կախված է հատկանիշի ուսումնասիրման մակարդակից։ Ըստ Մենդելի դրույթների, դոմինանտությունը կարող է կախված լինել միջավայրի պայմաններից։
Օրինակ՝ AS և SS գենոտիպով մարդիկ օժտված են համարյա նույն դիմացկունությամբ մալարիայի նկատմամբ, իսկ AA գենոտիպով մարդիկ ավելի խոցելի են այդ հիվանդության նկատմամբ։ Այն էրիթրոցիտները, որոնք ունեն AS գեները միասին պարունակում են բետա-գլոբինային շղթաների երկու ձևերը միաժամանակ (նորմալ A և մուտանտ S), այսինքն նկատվում է կոդոմինանտություն։
Մենդելի 1 օրենք, Մենդելի առաջին օրենքն իրենից ներկայացնում է առաջին սերնդի միակերպության կանոնը։ Եթե խաչասերվող օրգանիզմները միմյանցից տարբերվում են մեկ հատկանիշով, ապա այդպիսի խաչասերումը կոչվում է միահիբրիդային խաչասերում:Այսպիսով, միահիբրիդային խաչասերման ժամանակ ուսումնասիրվում է միայն մեկ հատկանիշ։
Միահիբրիդային խաչասերման առաջին սերնդում առաջացած օրգանիզմների ձևերը բոլորը միմյանց նման են և նման են դոմինանտ ծնողին։
Մենդելը խաչասերեց ոլոռի դեղին և կանաչ բույսերով սերմերը։ Մենդելը իր փորձում օգտագործեց ոլոռի այն բույսերը, որոնք մի քանի սերունդ հետազոտվող հատկանիշի առումով անփոփոխ էին եղել և ճեղքավորում չէին տվել, այսինքն մաքուր գծեր էին և հետազոտվող հատկանիշի նկատմամբ դոմինանտ հոմոզիգոտ էին (AA) և ռեցեսիվ հոմոզիգոտ էին (aa)։
Մենդելի փորձում դեղին և կանաչ ոլոռների խաչասերումից առաջացած հիբրիդները դեղին էին։ Նույն արդյունքները ստացվեցին նաև այն ժամանակ, երբ Մենդելը խաչասերեց հարթ և կնճռոտ մակերևույթ ունեցող ոլոռներ։ Առաջացած բոլոր ոլոռներն ունեին հարթ մակերևույթ։
Որո՞նք են անկենդան և կենդանի օրգանիզմների նմանությունները և տարբերությունները
Կենդանի մարմինները կարող են տարբերվել անկենդան մարմիններից՝ կյանքի գործընթացները շարունակելու ունակությամբ, ինչպիսիք են շարժումը, շնչառությունը, աճը, շրջակա միջավայրի խթանիչներին արձագանքելը և վերարտադրությունը:
Քանի՞ <<թագավորության>> է բաժանվում կենդանի աշխարհը
Կենդանի աշխարհը բաժանվում են չորս թագավորության՝ կենդանիներ, բույսեր, սնկեր և մանրէներ։
Որո՞նք են կենդանի օրգանիզմի հիմնական տարրերը,որոնքնաևանվանումենկենսական տարրեր`մակրո-, միկրո-, ուլտրատարրերը
Մակրոտարրերը վեց հատ են, դրանք են ածխածին (C), ջրածին (H), թթվածին (O), ազոտ (N), ֆոսֆոր (P) և ծծումբ (S), նրանք կազմում են մեր օրգանիզմի մոտավորապես 97%-ը։
Ուլտրատարրերը լինում են շատ քիչ քանակությամբ։ Դրանք են ոսկի (Au), արծաթ (Ag), թալիում (Ti):
Միկրոտարրերը սննդանյութերի հիմնական խմբերից են, որոնք անհրաժեշտ են ձեր մարմնին: Դրանք ներառում են վիտամիններ և հանքանյութեր: Վիտամիններն անհրաժեշտ են էներգիայի արտադրության, իմունային ֆունկցիայի, արյան մակարդման և այլ գործառույթների համար։ Միևնույն ժամանակ, հանքանյութերը կարևոր դեր են խաղում աճի, ոսկորների առողջության, հեղուկի հավասարակշռության և մի շարք այլ գործընթացների մեջ:
Ո՞րն է կենդանի օրգանիզմի կառուցվածքային միավորը, գրեք նրա բաղադրությունը
Կենդանի օրգանիզմի կառուցվածքային միավորը կոչվում է բջիջ։
Ինչու՞ են գիտնականներն ասում. «Կյանքը՝ սպիտակուցների գոյության ձևն է…»
Գիտնականներն այդպես են ասում, որովհետև սպիտակուցները կյանքի շինանյութն են: Մարդու մարմնի յուրաքանչյուր բջիջ պարունակում է սպիտակուցներ: Սպիտակուցի հիմնական կառուցվածքը ամինաթթուների շղթա է: Մեր սննդակարգում անհրաժեշտ է սպիտակուցներ, որոնք կօգնեն մեր մարմնին վերականգնել բջիջները և ստեղծել նորերը:
Որո՞նք են սպիտակուցների, ածխաջրերի, ճարպերի, նուկլեինաթթուների, վիտամինների գործառույթները կենդանի օրգանիզմում
Սպիտակուցները օգնում են մեր մարմնին վերականգնել բջիջները և ստեղծել նորերը։
Ճարպերը հանդես են գալիս որպես սուրհանդակներ՝ օգնելով սպիտակուցներին կատարել իրենց աշխատանքը:
Նուկլեինաթթուները՝ դեզօքսիռիբոնուկլեինաթթուն (ԴՆԹ) և ռիբոնուկլեինաթթուն (ՌՆԹ), կրում են գենետիկ տեղեկատվություն, որը կարդացվում է բջիջներում՝ ստեղծելու ՌՆԹ և սպիտակուցներ, որոնց միջոցով գործում են կենդանի էակները: ԴՆԹ-ի կրկնակի պարույրի հայտնի կառուցվածքը թույլ է տալիս այս տեղեկատվությունը պատճենել և փոխանցել հաջորդ սերնդին
Վիտամինները համարվում են էական սնուցիչներ
Ինչպիսի՞ օրգանական և անօրգանական նյութեր կան կենդանի օրգանիզմում
Գենետիկա ծագումնաբանություն, գիտություն օրգանիզմների ժառանգականության և փոփոխանակության, ինչպես նաև գենետիկորեն ամրագրված հատկանիշների ժառանգման օրինաչափությունների մասին։ «Գենետիկա» տերմինը մտցվել է Վիլյամ Բետսոնի կողմից 1906 թվականին։ Կախված հետազոտվող օբյեկտի բնույթից՝ առանձնացնում են բույսերի գենետիկա, միկրոօրգանիզմների գենետիկա, կենդանիների գենետիկա, մարդու գենետիկա և այլն։ Կախված ուսումնասիրություններում օգտագործվող մեթոդներից՝ առանձնացնում են մոլեկուլյար գենետիկա, էկոլոգիական գենետիկա, թունագենետիկա, ֆարմակոգենետիկա, ֆարմակոգենոմիկա։ Գենետիկական հետազոտությունները մեծ դեր ունեն բժշկության, գյուղատնտեսության, մանրէաբանական արդյունաբերության մեջ և գենետիկական ճարտարագիտությունում։
Ժամանակակից շատ կենսաբանների կարծիքով գենետիկան վերջին տարիների ընթացքում դարձել է առանցքային ճյուղ կենսաբանություն գիտության համար։
Միայն գենետիկական տեսանկյունից է հնարավոր բոլոր կենդանի օրգանիզմները և նրանցում ընթացող պրոցեսները դիտարկել որպես մի ամբողջություն։ Կատուն միշտ ունենում է կատվի ձագ, իսկ շնից միշտ ծնվում է շուն։ Դա նշանակում է, որ բեղմնավորման ժամանակ փոխանցվում և անհատական զարգացման ժամանակ իրագործվում է օրգանիզմի սպեցիֆիկ կառուցվածքի՝ բջիջների, օրգանների, կմախքի, մկանների և ընդհանուր արտաքին կառուցվածքի, ֆիզիոլոգիական և վարքի առանձնահատկությունների մասին ինֆորմացիան։ Մի օրգանիզմի սահմաններում բոլոր բջիջների համար նույնական ինֆորմացիան իրագործվում է առաջացնելով իրարից տարբերվող բջիջների այնպիսի բազմազանություն, որ նույնիսկ դժվար է հավատալ նրանց ընդհանուր ծագմանը։
Այսօր մեր մոտ եկել էր հոգեբան, որպիսի մեր պատրաստված կոլլաժները նայեր և հետևություններ և մոտավոր նկարագրեր մեր հոգեբանական կերպարը, ցավոք ես կոլլաժ պատրաստելու օրը հիվանդ էի, բայց մյուս անգամ ես անպայման կմասնակցեմ այդ հետաքրքիր զբաղմունքին։ Այնուհետև ռազմամարզական պատրաստում էր։ Մենք սովորում էինք կրակելու դիրքերը։ Շատ հավես էր անցել, չնայած արհեստական զենքերը շատ ծանր էին, իսկ դիրքերը բավականին բարդ էին։
Emily is 8 years old. She lives in a big house. She has a huge room. She has many toys and she has a lot of friends. But Emily is not happy. She has a secret.
She doesn’t want to tell anyone about her secret. She feels embarrassed. The problem is that if nobody knows about it, there is no one that can help her.
Emily doesn’t write her homework. When there is an exam – she gets sick. She doesn’t tell anyone, but the truth is she can’t read and write. Emily doesn’t remember the letters of the alphabet.
One day, Emily’s teacher finds out. She sees that Emily can’t write on the board. She calls her after class and asks her to tell the truth. Emily says, “It is true. I don’t know how to read and write”. The teacher listens to her. She wants to help Emily. She tells her, “That’s ok. You can read and write if we practice together”.
So Emily and her teacher meet every day after class. They practice together. Emily works hard. Now she knows how to read and write!
Էմիլիի գաղտնիքը
Էմիլին 8 տարեկան է։ Նա ապրում է մեծ տանը։ Նա ունի հսկայական սենյակ: Նա ունի շատ խաղալիքներ և ունի շատ ընկերներ: Բայց Էմիլին երջանիկ չէ։ Նա գաղտնիք ունի.
Նա չի ցանկանում որևէ մեկին պատմել իր գաղտնիքի մասին: Նա անհարմար է զգում: Խնդիրն այն է, որ եթե ոչ ոք չգիտի այդ մասին, չկա մեկը, ով կարող է օգնել նրան:
Էմիլին չի գրում իր տնային աշխատանքը։ Երբ քննություն է լինում, նա հիվանդանում է: Նա ոչ մեկին չի ասում, բայց ճշմարտությունն այն է, որ նա գրել-կարդալ չգիտի: Էմիլին չի հիշում այբուբենի տառերը.
Մի օր Էմիլիի ուսուցչուհին իմանում է. Նա տեսնում է, որ Էմիլին չի կարող գրել գրատախտակի վրա։ Դասերից հետո զանգահարում է նրան և խնդրում ճշմարտությունն ասել: Էմիլին ասում է. «Ճիշտ է, ես գրել-կարդալ չգիտեմ»: Ուսուցիչը լսում է նրան: Նա ցանկանում է օգնել Էմիլիին: Նա ասում է նրան. «Դա նորմալ է: Դու կկարողանաս կարդալ և գրել, եթե մենք միասին պարապենք»:
Այսպիսով, Էմիլին և նրա ուսուցիչը հանդիպում են ամեն օր դասերից հետո: Նրանք միասին պարապում են։ Էմիլին քրտնաջան աշխատում է։ Այժմ նա գիտի, թե ինչպես գրել և կարդալ:
62. Կապիկների վանդակի մոտ, մետաղացանցի արանքից ձագուկներին էին շոյում:
63. Ա. Առաջին մոլորակի վրա մի թագավոր էր ապրում: Ծիրանիով և կնգումի մորթիով պճնված՝ նա բազմել էր շատ հասարակ, բայց այնուամենայնիվ փառահեղ իր գահին: — Ահա և հպատակը,— բացականչեց թագավորը՝ տեսնելով Փոքրիկ իշխանին: «Այդ ինչպե՞ս ճանաչեց,-անցավ Փոքրիկ իշխանի մտքով,- չէ՞ որ ինձ առաջին անգամ է տեսնում»: Փոքրիկ իշխանը մտածում էր.«Այսքան բարձր սարից այս ամբողջ մոլորակը և նրա վրայի մարդկանց կտեսնեմ»: Բայց նա ասեղի նման բարակ ու սուր ժայռեր տեսավ միայն: «Ինչ տարօրինակ մոլորակ է, մտածեց Փոքրիկ իշխանը,- բոլորովին չոր է և աղի, ամբողջովին պատած է ասեղներով»:
Բ. «Բոլորը բնության օրենքներին են ենթարկվում, նույնիսկ երբ նրան են հակադրվում, նրա հետ են գործում նույնիսկ այն ժամանակ, երբ ցանկանում են նրա դեմ գործել»,- ասել է Գյոթեն: Գյոթեն գրել է, «Բնության պսակը սերն է: Միայն սիրո միջոցով են մոտենում նրան»:
Գ. Շվեյցարական Ալպերում ճանապարհորդներին ծաղիկները չքաղելու կոչ են անում: Այդ կոչերն արված են՝ ազգային հոգեբանությունը հաշվի առնելով: Ֆրանսերեն մակագրությունն ասում է «Ծաղիկներով հիացե՛ք, բայց մի՛ սպանեք նրանց»: Կոչն անգլերեն հնչում է որպես քաղաքավարի խնդրանք. «Խնդրում ենք ծաղիկները մի՛ քաղեք»: Գերմաներեն արգելքը կտրուկ է .«Մի՛ քաղեք ծաղիկները»:
64. Հազարամյակներ առաջ մարդիկ չգիտեին, թե ի՛նչ է փողը, պարզապես զանազան առարկաներ էին փոխանակում միմյանց հետ: Բրուտները խեցե ամաններ ու սափորներ էին տալիս, դարբինները՝ դանակներ, կացիններ ու նետերի ծայրապանակներ, երկրագործները՝ հացահատիկ, յուղ, գինի, անասնապահները՝ միս, բուրդ, կաշի, հաղթանակած մարտիկներն էլ՝ իրենց գերիները:
Բայց փոխանակություն կատարելը բարդ էր, քանի որ իրերն ու մթերքները տարբեր արժեքներ ունեին: Արժեքը կախված էր նրանից, թե ինչքա՛ն աշխատանք էր ծախսվել այս կամ այն առարկան կամ մթերքը ստանալու համար, կամ դրանք ձեռք բերելու համար ի՛նչ դժվարություններ ու վտանգներ էին հաղթահարվել: Մեկ ոչխարի դիմաց, օրինակ, կարելի էր երկու կացին կամ չորս սափոր կամ էլ մեկ անդրավարտիք ստանալ, իսկ հովազի ժանիքներից ու ճիրաններից պատրաստված ապարանջանի փոխարեն՝ նավակ կամ մի զույգ եզ:
Փոխանակությունը պարզեցնելու համար մարդիկ փորձում էին իբրև փոխանակման միջոց ծառայող ամենահարմար առարկան գտնել: Անասունը, մթերքն ու մորթեղենը, որպես փող, հարմար չէին, որովհետև խնամք էին պահանջում ու շուտ էին փչանում: Մարդիկ աստիճանաբար հասկացել էին, որ փողը ոչ թե ժամանակավոր, այլ մշտական ու հաստատուն պիտի լիներ: Նաև դիմացկուն լիներ, որ ձեռքից ձեռք անցնելիս շուտ չփչանար: Թեթև լիներ, որ կրելը հեշտ լիներ: Իսկ արժեքը և´ եզան ու տան, և՛ նավի ու հողակտորի, և՛ ցանկացած այլ առարկայի արժեքի հետ պիտի համեմատվեր: Ու պիտի բաժանվեր մանր մասերի, որ մանր առարկաների գնումներ էլ կատարվեին:
Դրա հետ նոր պահանջ ծագեց: Հարկավոր էր, որ ամենամանր մասերի բաժանելու ժամանակ էլ փողի ընդհանուր արժեքը չփոքրանար: Օրինակ, եթե մորթին բաժանեին մանր կտորների, կտրոներից ամեն մեկի արժեքն էլ զրո կլիներ, միաժամանակ բոլորինն էլ: Բոլորը, այդ պահանջներին քիչ թե շատ համապատասխանող առաջին փողերից էին խեցիները:
Մերի Մելիքյան 