English

Julia speaks German very well.

Does Julia speak German very well?
I get up at 8 o’clock every morning.

Do I get up at 8 o’clock every morning?
I am writing an exercise in the classroom now.

Am I writing an exercise in the classroom now?
Jack is sitting at his desk.

Is Jake sitting at his disk?
Bees make honey.

Do bees make honey?
Water boils at 100°C.

Does water boil at 100°C?
Mount Everest is the highest mountain in the world.

Is mount Everest the highest mountain in the world?
We use trees to make paper.

Do we use trees to make paper?
The sun rises in the east.

Does the sun rise in the east?
We play chess with 32 pieces.

Do we play chess with 32 pieces?
She manages the marketing department.

Does she manage the marketing department?
We sometimes eat out on Sunday evenings.

Do we sometimes eat out on Sunday evenings?
Albert Einstein is one of the greatest scientists of our age.

Is Albert Einstein one of the greatest scientists of our age?
Children have wonderful ways of saying simple things.

Do children have wonderful ways of saying simple things?
Betty is staying with some friends over the weekend.

Is Betty staying with some friends over the weekend?
Ann cleans the house in the morning.

Does Ann clean the house in the morning?
Kate has to go to see a doctor.

Does Kate have to go to see a doctor?
A strong wind is blowing now.

Is a strong wind blowing mow?
You have much work to do in the evening.

Do you have much work to do in the evening?
She must take the medicine [‘medɪsɪn] three times a day.

 Does she must take the medicine three times a day?
He passes all his exams successfully [sək’sesf(ə)lɪ].  

Does he passe all his exams succsefully?
They are doing well at school at the moment.

Are they doing well at school at the moment?

Կրկնողություն

✔ Որն է կոչվում ֆիզիկական մարմին, սահմանել, բնութագրել, բերել օրինակներ?

Մեզ շրջապատող բոլոր առարկաները անվանում են ֆիզիկական մարմիններ, ֆիզիկական մարմինները բաղկացած են մեկ կամ ավելի նյութերից։ Ֆիզիկական մարմինների օրինակներ սեղան, աթոռ, պահարան և այլն։ Չափողականությունները m(կգ, գ, մգ, տ), V(մ³,լ, մլ, սմ³, դմ³ ):

1մլ=1սմ³

✔ Որն է կոչվում նյութ, սահմանել, գրել պարզ և բարդ, անօրգանական և օրգանական նյութերի օրինակներ?

Նյութը որոշակի զանգված և ծավալ ունեցող փոքրագույն մասնիկների (ատոմ, մոլեկուլ , իոն) Նյութը զանգված ծավալ ունեցող փոքրագույն մասնիկների (ատոմ, մոլեկուլ , իոն) փոխազդեցության արդյունքն է իրեն բնորոշ բաղադրությամբ, կառուցվածքով, հատկություններով օժտված։ Այն կառուցված է ատոմներից, որոնք կազմում են ավելի մեծ ու համալիր խմբեր, ինչպիսիք են, օրինակ մոլեկուլները (ատոմների հավաքածուները) և բջիջները, որոնցից կառուցված են կենդանի էակները։ Օրինակ՝ փայտ, պղինձ, ապակի և այլն։

Պարզ նյութ, պարզ մարմին, մեկ քիմիական տարրից բաղկացած համասեռ նյութ։ Ազատ վիճակում գտնվող, քիմիական միացություն չառաջացրած տարրի գոյության ձևն է։

Բարդ նյութ, իրար հետ քիմիական կապերով միացած տարբեր տարրերի ատոմներից բաղկացած նյութ։

Անօրգանական նյութեր (անօրգանական միացություններ), անօրգանական միացությունը քիմիական միացություն է, որը չունի ածխածին – ջրածին կապեր։ 

Օրգանական կոչվում են այն միացությունները, որոնց բաղադրության մեջ մտնում է ածխածին տարրը։ Ածխածնի բնական և սինթետիկ միացությունների մեծամասնությունը օրգանական է և դրանք ուսումնասիրում է օրգանական քիմիան։

✔ Որոնք են նյութի հատկությունները, սահմանել, գրել օրինակներ (ֆիզիկական, քիմիական, ֆիզիոլոգիական) ?

Նյութի ֆիզիկական հատկություններն են՝ ագրեգատային վիճակը (պինդ, հեղուկ, գազային), գույնը, հոտը, համը, լուծելիությունը ջրում, խտությունը, հալման և եռման ջերմաստիճանները, ջերմա և էլկտրահաղորդականությունը և պլաստիկություն, մետաղական փայլը: Բոլորը մետաղները բացի սնդիկից պինդ են, ունեն մետաղական փայլ, ունեն ջերմա և էլեկտրահաղորդականություն:

Նյութի քիմիական հատկությունները, դա նյութի փոխազդեցությունն է այլ նյութերի հետ և նոր նյութերի առաջացում:

Նյութի ֆիզիոլոգիական հատկություններն են այդ նյութի ազդեցութությունը կենդանի օրգանիզմների վրա:

29.09.2023թ Պարապմունք 10 (կրկնության հարցեր)

1.Լուծի՛ր հավասարումը ․

3x-5=10, 3x=15, x=5,     4x-10=2x+20, 2x=30, x=15,   5(x-4)=2(x-20), 5x-20=2x-40, x=-20/3,    (-6 )+x=5, x=11 ,  2x+(-10) =-8, 2x=2, x=1  , -6x -(-12) =-24, -6x+12=-24, -6x=-36, x=6

2 .Լուծի՛ր թերի քառակուսային հավասարումը

x^2 -4=0  x²=4, x=-2, x=2,  x^2+5=0, x²=-5 անլուծելի է,    2x^2 -4x=0,   2x²-4x=0, 2x(x-2)=0

x=2, x=0,  5x^2+10x=0, 5x(x+2)=0, x=0, x=2  , x^2-10=0, x²=10, x=√10, x=-√10 ,

3.Գրի՛ր քառակուսային եռանդամի  ավագ անդամի գործակիցը ,միջին անդամի գործակիցը և ազատ անդամը․

x^2-5x+6, a=1, b=-5, c=6   2. (-2)x^2 +4x-6, a=-2, b=4, c=-6,    3.  -10x^2 +(-4)x-8, a=-10, b=-4, c=-8

4.Գտի՛ր քառակուսային հավասարման արմատները ․

x^2-4x-12=0, D=16+48=64, x1=4-8/2=-2, x2=4+8/2=6    ,    x^2+9x+14=0, D=81-56=25, x1=-9-5/2=-7, x2=-9+5/2=-2,        x^2-3x-28=0, D=9+112=121, x1=3-11/2=-4, x2=3+11/2=7

5.Զուգահեռագծի պարագիծը 50 սմ է , որի կողմերից մեկը մյուսից մեծ է 3սմ -ով ։Գտի՛ր զուգահեռագծի կողմերը  ։

x+x+x+3+x+3=50, 4x=44, x=11, x+3=14

6.Գտեք զուգահեռագծի անկյունները ,եթե դրանց երկուսի գումարը 100 աստիճան է։

<A+<B=180⁰

<A+<C=100⁰

Քանի որ <A=<C=50⁰

<B=130⁰

7.Հավասարասրուն սեղանի մեծ հիմքը 4մ է, սրունքը՝ 2 մետր ,իսկ նրանց կազմած անկյունը ՝60 աստիճան։
Գտի՛ր սեղանի փոքր հիմքը։ BC=2

Կենսաբանություն

Նուկլեինաթթուների

Նուկլեինաթթուները լավ լուծվում են ջրում, բայց գրեթե անլուծելի են օրգանական լուծիչներում։ Շատ զգայուն են ջերմաստիճանի և թթվայնութայն փոփոխությունների նկատմամբ։ Բնական աղբյուրներից անջատված բարձր մոլեկուլային զանգվածով ԴՆԹ–ները մեխանիկական ուժերի ազդեցության դեպքում կարող են ֆրագմենտավորվել։ Նաև նրանք ֆրագմենտավորվում են «նուկլեազ» կոչվող ֆերմենտների միջոցով։

Նուկլեինաթթուների պոլիմեր մոլեկուլները կոչվում են պոլինուկլեոտիդներ։ Նուկլեոտիդները միմյանց են միանում ֆոսֆոդիեթերային կապի միջոցով։ Քանի որ նուկլեոտիդներում գոյություն ունեն միայն 2 տեսակի շաքարային օղակներ՝ ռիբոզան ու դեզօքսիռիբոզան, ապա գոյություն ունեն միայն 2 տեսակի նուկլեինաթթուներ՝ ԴՆԹ–ն և ՌՆԹ–ն։

• ԴՆԹ. Շաքարային օղակը դեզօքսիռիբոզն է, ազոտական հիմքերը՝ գուանինը (G), ցիտոզինը (C), ադենինը (A) և թիմինը (T)։ ԴՆԹ–ն կազմված է 2 հակազուգահեռ նուկլեոտիդային շղթաներից։
• ՌՆԹ. Շաքարային օղակը ռիբոզն է, ազոտական հիմքերը՝ գուանինը (G), ցիտոզինը (C), ադենինը (A) և ուրացիլը (U)։ Ռիբոզայի առանձնահատկությունների շնորհիվ ՌՆԹ–ն հաճախ ունի տարբեր երկրորդային և երրորդային կառուցվածքներ, առաջացնելով կոմպլեմենտար տեղամասեր շղթայի տարբեր հատվածների միջև։

Սպիտակուցներ

Սպիտակուցի չափսը կարող է չափվել ամինաթթվային մնացորդների քանակով կամ դալտոններով (մոլեկուլային զանգված), բայց մոլեկուլների հարաբերական մեծության պատճառով այն արտահայտվում է կիլոդալտոններով՝ կԴա։ Խմորասնկերի սպիտակուցները միջինում կազմված են 466 ամինաթթուների մնացորդներից և ունեն 53 կԴա մոլեկուլային զանգված։ Ներկայումս հայտնի ամենամեծ սպիտակուցներից մեկը՝ տիտինը, մտնում է մկանի սարկոմերների կազմության մեջ։ Այս սպիտակուցի իզոմորֆ ձևերն ունեն 3000-3700 կԴա մեծություն։ 

Սպիտակուցները տարբերվում են ըստ ջրում լուծելիության։ Ջրում լուծվող սպիտակուցներն անվանում են ալբումիններ, որոնցից են, օրինակ, արյան և կաթի սպիտակուցները։ Ջրում չլուծվող սպիտակուցներից կամ սկլերոպրոտեիններից են, օրինակ, կերատինը, ֆիբրոինը, որը մտնում է մետաքսաթելի և սարդոստայնի բաղադրության մեջ։ Սպիտակուցի լուծելիությունը պայմանավորված է ոչ միայն կառուցվածքով, այլ նաև արտաքին գործոններով՝ լուծիչի բնույթով, իոնային ուժով, լուծույթի pH-ով։

Սպիտակուցները լինում են նաև հիդրոֆիլ (ջուր ձգող) և հիդրֆոբ (ջուր վանող)։ Հիդրոֆիլ սպիտակուցներ են ցիտոպլազմայի, կորիզի, միջբջջային նյութի սպիտակուցների մեծ մասը, այդ թվում կերատինը և ֆիբրիոինը։ Հիդրոֆոբ սպիտակուցներ են կենսաբանական թաղանթի կազմի մեջ մտնող սպիտակուցները, որոնք փոխհարաբերության մեջ են մտած թաղանթի հիրդոֆոբ լիպիդների հետ (այս սպիտակուցները, որպես կանոն, ունեն նաև հիդրոֆիլ հատվածներ)։

Ածխաջրեր

Ածխաջրեր քիմիական միացություններ՝ կազմված ածխածին, թթվածին և ջրածին տարրերից։

Մոնոսախարիդները ըստ կառուցվածքի պոլիհիդրօքսիկարբոնիլային միացություններ են (պոլիհիդրօքսիալդեհիդներ և պոլիհիդրօքսիկետոններ)։ Նրանք պինդ, ջրում լավ լուծելի, հիմնականում քաղցրահամ, միացություններ են։ Ջրային լուծույթներն ունեն չեզոք ռեակցիա։

Հայոց լեզու

25. Երգլուց, վախենալուց, տանելիս, լուրջ, տխուր կամ ծանր երևալուց, գնալուց, լցնելիս։

26. Համառոտ իմ մասին

Ես Մերին եմ։ Ես սիրում եմ իմ շանը, իրա անունը Սիմբա է։ Զբաղմունքներից սիրում եմ նկարել պիքսելային արվեստ և երգ լսել։ Ես ուրախանում եմ երբ, որ մենք իմ ընտանիքի հետ խաղում ենք սեղանի խաղեր։ Ես զարմանում եմ իմ շնի արարքներից, օրինակ՝ երբ, որ սկսում է իր ոտքը կծել կամ սկսում է իր պոչի հետևից քայլել։

27. Անարվեստ, անդեմ, անդուռ, անսիրտ, անահ, անմահ, դժգոհ, դժբախտ, դժկամ, ապարդյուն, ապերախտ, ապաշնորհ, տկար, տհաճ, տգեղ, չտես, չկամ։

28. Ա․ Ուներ-ունի, չգիտեր-չգիտի, չուներ-չունի, դիմեց-դիմի, պատասխանեց-պատասխանի, սկսեց-սկսի, Բ․ Հավաքվում են-հավաքվեց, շարունակում է-շարունակեց, լսում են-լսեց, քննարկում-քննարկեց, լսում-լսեց, դառնում-դառձավ, ասում-ասեց։

29. Թագավորի դեմքը տեսնելու համար էր այդքան երկար ճամփան կտրելու։

Բալիկներն իրենց համար պար էին գալիս, հետո շուռ գալիս, իրենք իրենց ծափ տալիս ու ցնծում, աշխարհքով մեկ լինում։

Լուսանում է․ սարի ետևից դուրս է գալիս արեգակը։

Մի գարնան երեկո դռանը նստած զրույց էինք անում։

Թե ուզում եք, որ չմահանամ, – ասում է արքան, – գնացե ու անմահական ջուրը բերեք, որ խմեմ ու վեր կենամ տեղիցս։

30. Մինչև հիմա, հիմա, այս պահին, այսօր, ավելի ուշ, այն ժամանակ, մոտ ժամանակներս, ինչ-որ ժամանակ, հանկարծ, ուր որ է։

Դաս 3, 4, 5 Ատոմների կառուցվածքը: Էլեկտրականացման բացատրությունը: Լիցքի պահպանման օրենքը։Էլեկտրական հաղորդիչներ և անհաղորդիչներ: Էլեկտրական դաշտ։

 

Տևողությունը՝ 18․09- 22․09

Էլեկտրական երևույթները բացատրելու համար անհրաժեշտ է պարզել ատոմի կառուցվածքը: Այդ ուղղությամբ առաջին հայտնագործությունը կատարեց անգլիացի գիտնական Ջ.  Թոմսոնը: 1898 թվականին նա հայտնաբերեց ատոմի կազմի մեջ մտնող և տարրական լիցք կրող փոքրագույն մասնիկը՝ էլեկտրոնը:

Էլեկտրոնը անհնար է «զատել» իր լիցքից, որը միշտ միևնույն արժեքն ունի: Տարբեր քիմիական տարրերի ատոմներում պարունակվում են տարբեր թվով էլեկտրոններ: Շարունակելով ատոմի կառուցվածքի բացահայտման հատուկ փորձերը, անգլիացի գիտնական Էռնեստ Ռեզերֆորդը 1911թ.-ին ներկայացրեց ատոմի կառուցվածքի վերաբերյալ իր մոդելը, որն անվանեցին մոլորակային:

Ըստ Ռեզերֆորդի նյութի՝ յուրաքանչյուր ատոմ կարծես փոքրիկ Արեգակնային համակարգ է, որի կենտրոնում դրականապես լիցքավորված միջուկն  է: Էլեկտրոնները պտտվում են միջուկի շուրջը նրա չափերից շատ ավելի մեծ հեռավորությունների վրա, ինչպես մոլորակները Արեգակի շուրջը:

Տարբեր տարրերի ատոմները միմյանցից տարբերվում են իրենց միջուկի լիցքով և այդ միջուկի շուրջը պտտվող Էլեկտրոնների թվով: 

Դ. Ի. Մենդելեևի քիմիական տարրերի պարբերական աղյուսակում տարրերի կարգաթիվը՝ Z-ը, համընկնում է սովորական վիճակում տվյալ տարրերի ատոմի մեջ պարունակվող էլեկտրոննեի թվի հետ, հետևաբար էլեկտրոնների գումարային լիցքը ատոմում հավասար է՝

qէլ.=−Z⋅e

Միջուկի լիցքը կլինի՝

qմիջ.=+Z⋅e

Ատոմի միջուկը ևս բարդ կառուցվածք ունի. նրա կազմության մեջ մտնում են տարրական դրական լիցք կրող մարմիններ՝ պրոտոններ:

qp=e=1,6⋅10−19կլ

Պրոտոնի զանգվածը մոտ 1840 անգամ մեծ է էլեկտրոնի զանգվածից: Դատելով միջուկի լիցքից կարելի է պնդել.

Ատոմի միջուկում պրոտոնների թիվը հավասար է տվյալ քիմիական տարրի կարգահամարին՝ Z-ին:

Ինչպես ցույց տվեցին հետազոտությունները, բացի պրոտոններից միջուկի պարունակում է նաև չեզոք մասնիկներ, որոնց անվանում են նեյտրոններ:

 Նեյտրոնի զանգվածը փոքր ինչ մեծ է պրոտոնի զանգվածից: Նեյտրոնների թիվը միջուկում նշանակում են N տառով: 

Միջուկի պրոտոնների՝  Z թվի և նեյտրոնների N թվի գումարին անվանում են միջուկի զանգվածային թիվ և նշանակում A տառով:

A=Z+N, որտեղից՝ N=A−Z

A-ն կարելի է որոշել Մենդելեևի աղյուսակից՝ կլորացնելով տրված տարրի հարաբերական ատոմային զանգվածը մինչև ամբողջ թիվ:

Այսպիսով, ատոմի կենտրոնում դրական լիցք ունեցող միջուկն է, որը կազմված է Z պրոտոնից և N նեյտրոնից, իսկ միջուկի շուրջը, եթե ատոմը չեզոք է, պտտվում են Z Էլեկտրոններ:

Որոշ դեպքերում ատոմները կարող են կորցնել մեկ կամ մի քանի էլեկտրոններ: Այդպիսի ատոմն այլևս չեզոք չէ, այն ունի դրական լիցք և կոչվում է դրական իոն: Հակառակ դեպքում, երբ ատոմին միանում է մեկ կամ մի քանի էլեկտրոն, ատոմը ձեռք է բերում բացասական լիցք և վեր է ածվում բացասական իոնի:

Էլեկտրական դաշտ

Լիցքավորված մարմինների փոխազդեցությունը ներկայացնող փորձերից երևում է, որ նրանք ի վիճակի են միմյանց վրա ազդել տարածության վրա: Ընդ որում, որքան մոտիկ են էլեկտրականացված մարմիններն, այնքան ուժեղ է նրանց միջև փոխազդեցությունը:

Նմանատիպ փորձեր կատարելով անօդ տարածության մեջ, երբ պոմպի միջոցով անոթի միջից օդը դուրս էր մղված, գիտնականները համոզվեցին, որ էլեկտրական փոխազդեցություն հաղորդելու գործին օդը չի մասնակցում:

Լիցքավորված մարմինների փոխազդեցության մեխանիզմն իրենց գիտական աշխատանքներում ներկայացրեցին անգլիացի գիտնականներՄ. Ֆարադեյը և Ջ. Մաքսվելլը: Նրանց ուսմունքի՝ մերձազդեցության տեսության համաձայն, լիցքավորված մարմիններն իրենց շուրջը ստեղծում են էլեկտրական դաշտ, որի միջոցով էլ իրագործվում է էլեկտրական փոխազդեցությունը:

Էլեկտրական դաշտը մատերիայի հատուկ տեսակ է, որը գոյություն ունի ցանկացած լիցքավորված մարմնի շուրջ:

Մեր զգայարանների վրա այն չի ազդում, հայտնաբերվում է հատուկ սարքերի օգնությամբ:

Էլեկտրական դաշտի հիմնական հատկություններն են.

1. Լիցքավորված մարմնի էլեկտրական դաշտը որոշ ուժով ազդում է իր ազդեցության գոտում հայտնված ցանկացած այլ լիցքավորված մարմնի վրա:

2. Լիցքավորված մարմնի էլեկտրական դաշտը մարմնին մոտ տիրույթում ուժեղ է, իսկ նրանցից հեռանալիս թուլանում է:  

Այն ուժը, որով էլեկտրական դաշտն ազդում է լիցքավորված մարմնի վրա, անվանում են էլեկտրական ուժ՝Fէլ:

Այդ ուժի ազդեցության տակ էլեկտրական դաշտում հայտնված լիցքավորված մասնիկը ձեռք է բերում արագացում, որն ըստ ՆյուտոնիII օրենքի հավասար է a=Fէլm, որտեղ m−ը մասնիկի զանգվածն է:

Էլեկտրական դաշտը կարելի է գրաֆիկորեն պատկերել ուժագծերի օգնությամբ:

Էլեկտրական դաշտի ուժագծերն այն ուղղորդված գծերն են, որոնք ցույց են տալիս դրական լիցքավորված մասնիկի վրա ազդող ուժի ուղղությունն այդ դաշտում:

Նկարում պատկերված են կետային լիցքերի և լիցքավորված թիթեղների էլեկտրական դաշտի ուժագծերը:

Եթե մասնիկի լիցքը դրական է, ապա ուժագծերի ուղղությամբ շարժվելիս նրա արագությունը կաճի, հակառակ ուղղությամբ շարժվելիս՝ կնվազի: Իսկ եթե մասնիկի լիցքը բացասական է, ապա նրա արագությունը կաճի ուժագծերին հակառակ շարժման դեպքում:

Թեմատիկ հարցեր և խնդիրներ՝

Բերե°ք հաղորդիչների օրինակներ։

Հաղորդիչների օրինակներ են՝ ոչ քաղցր ջուր, մետաղ, մարդու մարմին։

Ո՞ր նյութերն են կոչվում դիէլեկտրիկներ (մեկուսիչներ), բերե°ք օրինակներ

Մեկուսիչներն այն մարմիններն են, որոնցով էլեկտրական լիցք հաղորդվում։
Օրինակներ՝ Էբոնիտ, սաթ, հախճապակի, ռետին, տարբեր պլաստմասսաներ, մետաքս, կապրոն և այլն։

Ինչի՞ համար են օգտագործվում էլեկտրաչափերն ու էլեկտրացույցերը։

Էկելտրաչափերի և էլեկտրացուցերի օգտագործման նպատակն է ցույց տալ էլեկտրական լիցքերը։

Նկարագրե°ք լիցքը կիսելու հնարավորություն տվող փորձ։

Էլեկտրական լիցքը հաղորդելով մի մարմնից մյուսին, կարելի է լիցքը բաժանել մասերի, օրինակ՝ կիսել: Դրա համար անհրաժեշտ է 2 միատեսակ էլեկտրաչափ. մեկը՝ լիցքավորված, մյուսն՝ էլեկտրաչեզոք, ինչպես նաև  հաղորդիչ՝ մետաղյա ձող՝ էլեկտրամեկուսիչ բռնակով:

Եթե էլեկտրաչափերի գնդերը միացվեն ձողի միջոցով, ապա, ինչպես ցույց է տալիս փորձը, I էլեկտրաչափի լիցքը կբաժանվի 2 հավասար մասի. էլեկտրական լիցքի կեսը I էլեկտրաչափից կանցնի II-ին: Եթե էլեկտրաչափի գնդերը տարբեր չափեր ունենան, ապա լիցքը հավասար չի կիսվի. ավելի մեծ չափեր ունեցող գնդին կանցնի լիցքի ավելի մեծ բաժինը:

Կարելի՞ է արդյոք լիցքն անվերջ փոքրացնել։

Ոչ, հնարավոր չէ, քանի որ լիցքն ունի բաժանման սահման։

Ի՞նչ է հողակցումը, ի՞նչ հատկության վրա է հիմնված։

Իր վրա գտնվող մարմինների համեմատությամբ երկրագունդը հսկա է, հետևաբար, նրա հետ հպման դեպքում լիցքավորված մարմինն իր լիցքը գրեթե ամբողջությամբ կտա երկրագնդին՝ կլիցքաթափվի: Այս երևույթը կոչվում է հողակցում:

Ո՞ր լիցքն են անվանում տարրական։

Ամենափոքր լիցքի բացարձակ մեծությունը անվանում ենք տարրական լիցք։

Ո՞վ և ե՞րբ է հայտնագործել էլեկտրոնը։

Էլեկտորնը հայտնաբերել է  անգլիացի գիտնական Ջ․ Թոմսոնը 1898 թվականին։

Ի՞նչ լիցքով է լիցքավորված էլեկտրոնը;

Էլեկտրոնը լիցքավորված է բացասական լիցքով։

Ատոմի ներսում ինչի՞ շուրջն են պտտվում էլեկտրոնները։

Բացասական լիցքավորված էլեկտրոնները պտտվում են ատոմի դրական լիցքավորված միջուկի շուրջը։

Ի՞նչ լիցքով է լիցքավորված ատոմի միջուկը։

Դրական լիցքով։

Ապացուցե°ք, որ ամբողջական ատոմը չեզոք է։

Ատոմում էլեկտրոնների ընդհանուր լիցքը գումարելով ատոմի միջուկի լիցքին, կստանանք 0։ Դա էլ ապացուցում է, որ ատոմը չեզոք է։ 

Բերե°ք ռադիոակտիվ նյութերի օրինակներ

Ռադիոակտիվ նյութերից է ուրանը։

Քիմիական տարբեր տարրերի ատոմներն ինչո՞վ են տարբերվում միմյանցից։

Տարբեր տարրերի ատոմները միմյանցից տարբերվում են իրենց միջուկի լիցքով և այդ միջուկի շուրջը պտտվող Էլեկտրոնների թվով: 

Իրենցից ի՞նչ են ներկայացնում դրական ու բացասական իոնները։

Իոնները էլեկտրականապես լիցքավորված մասնիկներ են, որոնք առաջանում են, երբ ատոմները կամ ատոմների խմբերը էլեկտրոններ կամ լիցքավորված այլ մասնիկներ են ձեռք բերում կամ կորցնում: Դրական իոնները Մայքլ Ֆարադեյը անվանել է կատիոններ, բացասականները ՝ անիոններ:

Ի՞նչ է էլեկտրական դաշտը։

Էլեկտրական դաշտը, դա մատերիայի հատուկ տեսակ է, որը գոյություն ունի ցանկացած լիցքավորված մարմնի շուրջ:

Ի՞նչ են նշում էլեկտրական դաշտի ուժագծերը։

Էլեկտրական դաշտի ուժագծերն այն ուղղորդված գծերն են, որոնք ցույց են տալիս դրական լիցքավորված մասնիկի վրա ազդող ուժի ուղղությունն այդ դաշտում:

Ո՞ր դեպքում է էլեկտրական դաշտը մեծացնում մասնիկի արագությունը և ո՞ր դեպքում փոքրացնում այն։

Եթե մասնիկի լիցքը դրական է, ապա ուժագծերի ուղղությամբ շարժվելիս նրա արագությունը կաճի, հակառակ ուղղությամբ շարժվելիս կնվազի:

Քերականություն

ա) մլար-մշուշ, որոգայթ-թակարդ, նողկալի-զզվելի, սրընթաց-արագընթաց, աճապարել-շտապել, պաճուճանք-զարդ, բանբեր-լրաբեր, տարտարոս-վիհ, անդորր-խաղաղ, ծպտյալ-դիմակավոր, մելամաղձիկ-մենամոլ, ոխ-վրեժ, ավյուն-եռանդ, ժրաջան-աշխատասեր, մոլի-կատաղի, ցնծալ-խնդալ, պճնվել-զարդարվել, զղջալ-ափսոսալ, արտևանունք-թարթիչ, անարգել-արհամարհել, հողմ-քամի, հոգեզմայլ-զմայլված, սթափվել-լրջանալ, անպարտ-անմեղ, ցասում-զայրույթ, անակնկալ-անսպասելի, սուրալ-սլանալ, ակնածանք-պատիվ, քինախնդիր-քինոտ, տառապել-տանջվել, գիրթ-շեշտակի, հապաղել-ուշանալ․

բ) տոկալ-դիմանալ, կենարար-կենսաբեր, հեզ-խոնարհ, գամել-մեխել, ուրույն-յուրահատուկ, հոծ-խիտ, ամեհի-անսանձ, անդրդվելի-անհողդողդ, անքթիթ-անթարթ, արահետ- շավիղ, դյուրահավատ-պարզամիտ, բալասան-բալզամ, լլկել-տանջել, երևելի-նշանավոր, երերուն-անհաստատ, երփներանգ-գույնզգույն, զեխ-ցոփ, զմայլվել-զմայլել, զուգս-արդուզարդ, ըմբոշխնել-ճաշակել, ընդարմանալ-թմրել, թերահավատ-կասկածամիտ, թյուր-շեղ, ի դերև-ի դերև ելնել, իսպառ- ամբողջապես, իրավացի-արդարացի, իրարանցում-շփոթ, խաբկանք-ցնորք, խուճապ-տագնապ, ձի-հովատակ։

Ընտրություն

ա) թավ-խիտ, հորդ-առատ, բոկոտն-ոտաբոբիկ, սրտատրոփ-անհամբեր, կոհակ-ալիք, շղարշ-քող, նզովք-անեծք, շանթ-կայծակ, թիրախ-նշան, անհեթեթ-անիմաստ, դեռատի-դեռահասակ, անտերունչ-անտեր, ախտ-հիվանդություն, շողոքորթ-կեղծավոր, աղտ-կեղտ, շրջմոլիկ-թափառաշրջիկ, ունայնություն-դատարկություն, ցնծալ-ուրախանալ, երկչոտ-վախկոտ, ոստյուն-  ցատկ, ստեպ-արագ, ստեպ-ստեպ- արագ-արագ, պատգամ-պատվեր, գայթել-սայթաքել, անգայթ-անսխալ, քանքար-տաղանդ, հռետոր-ճարտարախոս, խոհածին-ծնված մտքերով, անձուկ-նեղ, խոնջանք-հոգնածություն, սեթևեթել-նազել։

բ) շռնդալից- աղմկալից, տարագիր-աքսորյալ, խամաճիկ-տիկնիկ, աղավաղել-կեղծել, անպատշաճ-անհարմար, անվրեպ-անսխալ, անքակտելի-անբաժանելի, բոթ-գույժ, գիրգ-փափուկ, գաղջ-հեղգ, գեղանի-չքնաղ, գերեվարել-գերի վերցնել, գլխահակ-գլխակոր, դաշույն-թուր, դրվատել-գովել, մեծատուն-հարուստ, ջեննաթ-դրախտ, շեղջ-դեզ, ժահր- թարախ, խոլական-հիմարական, ժանտ-դաժան, նախճիր-ջարդ, ելուզակ-գող, եսամոլ-եսասեր, զարտուղի-ծուռ, զերդ-ինչպես, ըմպել-խմել, ընծայել-նվիրել, ընձյուղ-ծիլ, կարկանդակ-բլիթ, թռչուն-հավք, մանուկ-երեխ։

27.09.2023թ Պարապմունք 4

223. P=46, x+x+x+3+x+3=46, 4x=40, x=10, 3+x=13

224. <C=40⁰, <D=140⁰

225. BC=AD, AB=CD, <BAC=<ACD որպես խաչադիր, ըստ առաջին հայտանիշի ΔABC=ΔADC, AB=CD, <BDC=<DBAորպես խաչադիր, ըստ առաջին հայտանիշի ΔBCD=ΔBAD

226. <A=<C=70⁰, <D=110⁰

227. 2X+X+X+2X=360, X=60⁰, 2X=120⁰:

228. BO=6, OC=8,5

229. AO-ն միջնագիծ է ABD եռանկյան համար։

Զուգահեռագիծ

Զուգահեռագիծը այն քառանկյունն է, որի հանդիպակաց կողմերը զույգ առ զույգ ll են և իրար հավասար։

AB ll CD, AB=CD,

BC ll AD, BC=AD,

Զուգահեռագծի հանդիպակած անկյունները իրար հավասար են <A=<C, <B=<D , իսկ կից անկյունների գումարը՝

<A+<B=180⁰

<C+<D=180⁰

Զուգահեռագծի անկյունները հատվում են Օ կետում և հավասար կիսվում `

AO=OC

BO=OD